ترکیه اژه
مکان ها و مسیرهای میراث یونسکو
مقبره و محوطه های مقدس هکاتومنوس، موغلا
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2012
مقبره هکاتومنوس در پهلوی شرقی تپه حیصارباشی ناحیه میلاس در موغلا جای دارد. هکاتومنوس اهل مایلسا (میلاس امروزی) پدر ماسول نام آور بود- فردی که همسرش آرتمیس مقبره هالیکارناس را بنا کرد، زیارتگاهی بزرگ به افتخار او که به یکی از عجایب هفتگانه جهان باستان تبدیل شد. مقبره هکاتومنوس در مطالعات گوناگون به عنوان "معبد" تعیین شده بود، اما پژوهش های اخیر نشان داده است که این بنا یک آرامگاه یادبود است. از نظر ویژگی های معماری آن، می توان دیرینگی مقبره را مربوط به اوایل قرن چهام پیش از میلاد دانست. نظر به آداب خاک سپاری در دوره ساتراپ هکاتومنوس و اینکه مایلسا در آن زمان پایتخت کاریا بود، بی شک مقبره متعلق به هکاتومنوس و خانواده اش است. افزون بر این، نقش برجسته های ظریف بر روی تابوت سنگی و نگاره شناسی نقاشی های دیواری، استدلال تعلق مقبره به هکاتومنوس را تأیید می کند. مقبره و محوطه مقدس هکاتومنوس شامل یک حصار مقدس؛ ستون میناندروس (میناندر)، ستون یادبودی که به مناندر اختصاص یافته است که احتمالاً زمانی مجسمه او بر فراز آن بوده است؛ میز خطابه؛ و مقبره که شامل یک اتاق باربر (برای کاهش بار اتاق خاک سپاری)، اتاق خاک سپاری، یک تابوت سنگی و یک درموس، راه ورودی به مقبره، است. مقبره هکاتومنوس، نمونه ممتاز از هنر و معماری کاریایی‌ها است که پیشگامی برای مقبره هالیکارناس شناخته می شود.
زانث-لتون، موغلا
مکان میراث جهانی یونسکو 1988
سارپیدون، قهرمان لیکیایی در ایلیاد، می گوید:"من از لیکیا در دور دست ها آمدم، از رودخانه گردآب دار زانث." در واقع، زانث در دوره آغازین لیکیا پایتخت آن بود. ساکنان آن دست کم دوبار در تاریخ این شهر به جای تسلیم در برابر دشمن، دست به خودکشی گروهی زدند. نخستين بار در سال 546 پیش از میلاد، در هنگام حمله ایرانیان، و دیگر بار در قرن یکم پیش از میلاد، بروتوس برای گردآوری نیرو به لیکیا آمد. ویرانه های روز‌های شکوه شهر را می توان در تمام شهر یافت. طبق یک سنت رایج لیکیایی، مرکز شهر با آرامگاه های زیبای لیکیایی تزئین شده است که بیشتر آنها نقش برجسته ها و کتیبه هایی به زبان لیکیایی، یک زبان هندی‌اروپایی، و یونانی دارند. شوربختانه، بسیاری از آثار عتیقه در قرن نوزدهم هنگامی که سر چارلز فلوس به لیکیا آمد از زانث برداشته و ده ها جعبه لبریز از هنر لیکیایی به انگلستان برده شد. این آثار عتیقه اکنون در موزه بریتانیا در لندن نمایش داده می شود.
رودخانه زانث (به ترکی اشن چای) در کنار شهر جاری است و چشم انداز آن از آکروپولیس چشم نواز است. بازدیدکنندگان نخست به دروازه شهر وارد می شوند و در راه آگورا، با شالوده‌های یادمان نرئید روبرو می شوند که اکنون در موزه بریتانیا قرار دارد. در آگورا، یادمان خاک‌سپاری لیکیایی را می توان یافت که در تمام دوران باستان بی مانند هستند. درست در شمال آکروپولیس یک تئاتر زیبا قرار دارد که بر آگورای رومیان مشرف است. در دوره بیزانس و هلنیستی، یک کلیسا در گوشه شمال شرقی ساخته شد، در حالی که یک سازه پدافندی پیشرفته از پهلوی غربی ارگ در کنار رودخانه محافظت می کرد.
در نزدیکی زانث، تنها در 10 کیلومتری جنوب شهر لیکیا، شهر لتون، مرکز نیایش زانث قرار دارد. لتون پرستشگاه فدرال استان لیکیا و اتحادیه لیکیا بود. کاوش های باستان شناسی، قدمت این پرستشگاه را اوایل قرن 7 پیش از میلاد تعیین می کنند. در دوره هلنیستی، سه معبد در اینجا بنا شد: معبد لتو که در وسط جای دارد و معابد آرتمیس و آپولو در دو سوی معبد لتو. همانطور که اوید، شاعر لاتین، برایمان باز‌گو می کند، زئوس عاشق لتو‌ی زیبا‌‌رو شد. هنگامی لتو از زئوس باردار شد، هرا، همسر حسود او، لتو را تا بیرون جزیره دلوس تعقیب کرد. لتو خود را به لیکیا رساند و دوقلو‌ها، آرتمیس و آپولو را به دنیا آورد. این نسخه از اساطیر، لیکیا را زادگاه خدایان آرتمیس و آپولو معرفی می کند. این سه معبد را باستان شناسان فرانسوی حفاری کردند. این مکان نیز ویرانه های نیمفیوم را دربر می گیرد که قدمت آن به دوران هادریانوس، امپراتور روم بر می گردد.
شهر باستانی استراتونیکیا، موغلا
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2015
استراتونیکیا (استراتونیسیا) در 50 کیلومتری شرق موغلا، مرکز اصلی منطقه، در نزدیکی روستای اسکی حیصار جای دارد. این شهر یکی از مهمترین شهر‌های کاریای باستان بود. بر پایه منابع تاریخی، این شهر توسط آنتیوخوس یکم سوتر- پادشاه سلوکی- که در قرن سوم پیش از میلاد نام همسرش "استراتونیکیا" (استراتونیس سوریه) را بر این شهر نهاد، بنیاد نهاده شد. ویرانه های مهم عبارتند از آکروپولیس، دروازه شهر، آگورا، مجلس شورا و آرامگاه های به خوبی محفوظ مانده. هم زمان، روستای اسکی حیصار در نزدیکی آن فرصتی به بازدیدکنندگان می دهد تا از دیدن نمونه های جالب توجه معماری شهری عثمانی لذت ببرند.
شهر قرون وسطایی بچین، موغلا
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2012
بچین در 5 کیلومتری جنوب ناحیه میلاس، در جاده شهر باستانی کراموس (اورن) قرار دارد. دیرینگی این سکونتگاه به دوران هندسی و باستانی می رسد. همواره در دوره های کلاسیک، رومی، بیزانس، سلطان نشین منتشه ترک (امیرنشین منتشه) و عثمانی این شهر محل سکونت بود. هرچند، این شهر در دوران باستان یا در دوره بیزانس، شهر بلند آوازه ای نبود. این شهر در نیمه دوم قرن سیزدهم و به ویژه به عنوان پایتخت سلطان نشین منتشه که بیش از 200 سال ادامه داشت، به شهرتی دست یافت. یک دژ و منطقه مسکونی اصلی در جنوب این دژ، شهر بچین را تشکیل می دادند. درون این دژ، در کنار دیگر ویرانه های باستان شناسی، سرای کیزیل، سرای کارا پاشا و صحن امیر، سرای اورمان، کلیسای جدید و نیایشگاه بیزانس قرار دارند. از دیگر بناهای برجسته ارگ داخلی، مقبره های گمنام، بویوک حامام (حمام بزرگ ترکی) ، زاویه، خانه ملتزم، مسجد اورهان، خانقاه، مدرسه احمد غازی، عمارت و حمام بیگ، چشمه گنبدی ، سرای کیزیل، زاویه سیمنلیک، گورستان منتشه، کلیه یللی و مدرسه کاراپاشا می باشند. بیشتر این سازه ها به قرن های چهاردهم و پانزدهم بر می گردند به جز ارگ که از مصالحی بنا شده که مربوط به دوران باستان است.
آفرودیسیاس، آیدین
مکان میراث جهانی یونسکو 2017
آفرودیسیاس شهر بسیار محفوظ مانده ای در کاریای باستان است. این مکان در 100 کیلومتری شرق آیدین قرار دارد و برای سفر یک روزه به سادگی از آیدین، ازمیر و حتی آنتالیا قابل دسترسی است. این شهر در دوران باستان به خاطر معبد آفرودیت و تندیس های مرمری و تندیسگران آن مشهور بود. آفرودیسیاس در دوران امپراتوری روم به شکوفایی رسید، چرا که روميان مدعی بودند تبارشان از آفرودیت و پسرش آنیاس است. آفرودیت از آفرودیسیاس، همانند آرتمیس از افسوس، به شکلی که در نگاره شناسی او هویدا است دنباله الهه مادر آناتولی بود. الهه مادر آناتولی از دوره نوسنگی و از زمان چاتال‌هویوک، یک فرقه قدرتمند و برتر در آناتولی بود.
معادن مرمر مرغوب در نزدیکی شهر و تنديس گران زبردست آفرودیسیاس، در دوران رومیان، ثروت و شکوفایی بسیاری برای این شهر رقم زدند. نخستین سکونت در این شهر به عصر مس سنگی بر می‌گردد؛ تپه تئاتر در این دوره تا دوره مفرغ یک تپه باستانی بود. افرودیسیاها از خط ساحلی و مسیرهای اصلی دوره بعد دور بودند و در نتیجه این شهر در طول قرن ها از غارت باستان شناسی محافظت می شد. هنگامی که باستان شناسان در قرن نوزدهم آفرودیسیاس را کشف کردند، بخش بزرگی از آن دست نخورده مانده بود. کاوش های گسترده باستان شناسان ترک و انگلیسی در گذر 60 سال، چنیدین ساختمان و صدها تنديس با کیفیت را آشکار ساخته است. این تنديس ها و نقش برجسته های شگرف در محل موزه آفرودیسیاس نمایش داده می شود. بازسازي پیش‌دروازه و سباستیون، به بازدیدکنندگان ایده ای در مورد سیمای قدیمی شهر می دهد. پیش‌دروازه یک ورودی یادبود به عرصه معبد آفرودیت بود و سباستیون معبدی بود با ایوان های زیبا در هر طرف آراسته با نقش برجسته هایی که زندگی و دستآورد‌های دودمان ژولیو-کلودین و صحنه های اساطیری را نشان می دهد. تئاتر، آگورا، اودیون/ مجلس شورا، حمام ها و بزرگترین استادیوم ترکیه با ظرفیت 30000 تماشاگر تقریباً دست نخورده مانده است. روستای گیره، که در گذشته بر روی شهر باستانی ساخته شده بود اما در حدود سال 1960 جا به جا شد، خانه ها و معماری سنتی را به بازدیدکنندگان نشان می دهد.
افسوس، ازمیر
مکان میراث جهانی یونسکو 2015
آپاساس، پایتخت پادشاهی آرزاوا در عصر مفرغ، در هزاره نخست با نام "افسوس" شهرت یافت. افسوس در 70 کیلومتری جنوب ازمیر، نزدیک شهر نوین سلجوق قرار دارد. کاوش های اخیر در تپه ایاسولوک، آثاری از سکونت در عصر مفرغ و سکونت میسنی‌ها در همان تپه را نمایان کرد. کاوش های بیشتر در دره رودخانه کوچوک مندرس (که در دوران باستان با نام رودخانه کیستروس یا کایستروس شناخته می شد) یک سکونتگاه نوسنگي در افسوس را از خاک بیرون کشید. افسوس باستانی پیرامون معبد آرتمیس جای داشت. الهه آرتمیس دنباله مستقیم الهه مادر آناتولی بود و "آرتمیس از افسوس" نامیده می شد، که نباید با دیگر آرتمیس یونانی، شکارچی و دختر زئوس، اشتباه گرفته شود. قدیمی ترین معبد وقف آرتمیس به قرن 8 پیش از میلاد بر می‌گردد که دست کم سه بار بازسازی شد. معبد آرتمیس که در قرن چهارم پیش از میلاد ساخته شد، به عنوان یکی از عجایب هفتگانه جهان باستان شناخته شد. آوازه آن به سرزمین های دوردست رسید و به زیارتگاهی برای بازرگانان، پادشاهان و بازدیدکنندگان تبدیل شد، که بسیاری از آنها با جواهرات و پیشکش های گوناگون به آرتمیس ادای احترام می کردند.
این شهر قدیمی به احتمال زیاد در قرن نخست پیش از میلاد، در نتيجه گل و لای گرفتگی رودخانه کیستروس (رودخانه امروز کوچوک مندرس) به مکان کنونی خود منتقل شد. هنگامی که آگوستوس در سال 27 پیش از میلاد خود را امپراتور اعلام کرد، افسوس را به پایتخت استان آسیای روم بدل ساخت. این شهر جدید بسیار رشد کرد و برای حدود 1000 سال شکوفا ماند تا هنگامی که رودخانه کیستروس، بندرهای اِفِسِوس جدید را نیز از گل و لای پر کرد.
این شهر بیش از 120 سال است که توسط موسسه باستان شناسی اتریش کاوش شده است. تئاتر با ظرفیت 30 هزار تماشاگر بزرگترین تئاتر در تمام ترکیه است. بعضی از سازه های قابل توجه در افسوس شامل کتابخانه کلسوس، دروازه مازائوس و مهرداد، آرامگاه هادریانوس و "خانه های تراس دار" است که چگونگی زندگی خانواده های ثروتمند رومی را برای ما نمایان می کنند. حمام ها، سالن ورزشگاه و دو آگورا (تجاری و دولتی) شرایط بسیار خوبی دارند.
یک روز کامل در افسوس برای دیدن تمامی محل کافی نیست. خانه مریم مقدس و بازیلیکا و آرامگاه سنت جان در همان نزدیکی، مکان های زیارتی آنجا هستند. موزه سلجوق منزلگاه آثار بی نظیر افسوس و پیرامون آن است.
پرگامون و چشم انداز فرهنگي چندلایه آن، ازمیر
مکان میراث جهانی یونسکو 2014
پرگامون، پایتخت پادشاهی بزرگ پرگامون در دوره هلنیستی، مرکز سیاسی و روشنفکری اژه بود. این شهر باستانی در شمال غربی شهر جدید برگاما و حدود 115 کیلومتری شمال ازمیر جای دارد.
پژوهش های انجام شده در این منطقه گواه آن است که قدمت این شهر به دوران ما قبل تاریخ بر می‌گردد. با این حال، این شهر در قرن چهارم پیش از میلاد، در زمان فیلاتیروس، پایتخت یک پادشاهی شد. فیلاتیروس دودمان آتالید را بنیان نهاد که از سال 281 تا 133 پیش از میلاد بر پرگامون حکم راند. به ویژه در قرن سوم پیش از میلاد در زمان ائومنس، یکی از حاکمان آتالید، پرگامون سرزمین های خود را گسترش بسیار داد و در سلطه بر تقریبا تمامی منطقه اژه کامیاب بود.
این شهر نه تنها یک دژ سیاسی، بلکه مرکز یادگیری و فرهنگ نیز بود. پرگامون یک مرکز تولید پوستینه بود، ابزاری برای نوشتار که از پوست دباغی نشده تهیه می شد. در حقیقت، این نام تحریفی از کلمه "پرگامنوس" (از پرگامون) است. کتابخانه پرگامون، که حدود 200 هزار جلد کتاب داشت، دومین کتابخانه پس از کتابخانه اسکندریه بود. شهر آسکلیپیون (پرستشگاه آسکلیپیوس) یکی از بزرگترین مراکز درمانی در جهان باستان بود.
آخرین پادشاه پرگامون، آتالوس سوم، پادشاهی خود را برای رومیان به ارث گذاشت، و برتری رومیان در آسیای صغیر از پرگامون آغاز شد. این شهر در دوره رومیان و بیزانس به عنوان مرکزی مهم برجای ماند و یکی از هفت کلیسای مکاشفه بود که هفت کلیسای اصلی آغازین مسیحیت هستند و در کتاب عهد جدید از آنها یاد شده است.
این شهر را می توان در دو بخش بازدید کرد: آکروپولیس علیا و آکروپولیس سفلی. آکروپولیس علیا دارای ویژگی های معمول سکونتگاه هایی از نوع آناتولی مانند تروا و خاتوشا است: یک تپه ی بسیار محافظت شده که گرداگرد آن استحکامات و کاخ های سلطنتی و نیز سازه هایی قرار دارد که نیاز‌های اساسی کاخ را مانند انبار و آب انبار را برطرف می سازد. معروف ترین سازه آکروپولیس علیا محراب هلنیستی پرگامون است که به احتمال زیاد وقف زئوس و آتنا بود. این محراب با نقش برجسته های نبرد ایزدان المپ نشین در برابر غول ها (معروف به نبرد ابرقدرت ها) تزئین شده بود. شالوده های محراب در محل قرار دارند، اما نقش برجسته ها هم اکنون در موزه پرگامون در برلین آلمان هستند. یکی دیگر از سازه های عظیم تپه آکروپولیس، تراژانوم است، معبدی که وقف امپراتور روم تراژان و زئوس فیلیوس است. تئاتر هلنیستی پرگامون، که بر تپه ای شیب دار بنا شده، نمونه ای ممتاز از مهارت مهندسی این دوره است.
پیشنهاد می شود یک روز کامل را صرف این مکان کنید و از آکروپولیس تا شهر مدرن برگاما قدم بزنید و دورنمایی از تمام شهر که در دامنه تپه واقع شده است، را تماشا کنید. در آکروپلیس سفلی، پرستشگاه دمتر و خانه های شخصی و ناحیه بازار طرح ممتاز یک شهر هلنیستی را نشان می دهد. معبد سراپیس، اکنون به نام "بازیلیکای قرمز"، بر کرانه‌ی برگاما، همچنين یادمانی است که نباید نادیده گرفته شود. پس از دیدن پرستشگاه آسکلیپیوس در دامنه آکروپولیس، بازديد از موزه برگاما حسن ختام این سفر است. مرکز شفای اختصاص داده شده به خدای شفا، آسکلیپیوس، بسیار خوب با بسیاری از ساختارهای موجود حفظ شده است.
هیراپولیس-پاموک‌کاله، دنیزلی
مکان میراث جهانی یونسکو 1988
هیراپولیس، به معنای "شهر مقدس"، در 25 کیلومتری شمال دنیزلی قرار دارد که به عنوان چشمه معدنی بر روی چشمه های آب گرم در فریگیه قدیم برپا شد. هیراپولیس در کنار پاموک‌کاله جدید، در ترکی به معنای دژ پنبه، جای دارد. آب های سرشار از کلسیت جوشیده از صخره ای بر فراز دشت چوروکسو در ارتفاع 200 متری چشم اندازی خیالی ساخته است از جنگل های مواد کانی، آبشار‌های سنگ شده و مجموعه ای از حوضچه‌های کرت بندی شده که نام "قلعه پنبه" به خود گرفته است. این چشم اندازی بی نظیر است!
پادشاهان آتالید پرگامون، شهر آبگرم هلنیستی را در اواخر قرن 2 پیش از میلاد تاسیس کردند که محلی برای فرقه ای باستانی بود. هیراپولیس رونق يافت و در قرن دوم و سوم میلادی به اوج خود رسید. ویرانه های این شهر شامل حمام، معبد، طاق یادبود، نیمفیوم، شهر مردگان و تئاتر است. در پی گرویدن امپراتور کنستانتین به مسیحیت به شکل رسمي و برپا کردن "روم جدید" در قسطنطنیه به سال 330 میلادی، هیراپولیس به ناحیه اسقف نشین بدل شد. این باور وجود دارد که فیلیپ رسول در سال 80 میلادی در همین محل به شهادت رسید و در قرن پنجم یک مقبره شهدا در نکوداشت او ساخته شد.
شهر باستانی آیزانوی، کوتاهیه
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2012
آیزانوی در 60 کیلومتری غرب شهر نوین کوتاهیه قرار دارد. آیزانوی یکی از شهر‌های کهن پر‌اهمیت منطقه فریگیه بود و نخستين بار در آغاز عصر مفرغ بین سال 3000 تا 2500 پیش از میلاد، محل سکونت شد. از دوره هلنیستی به بعد، این شهر به کلان‌شهر منطقه تبدیل شد. تندیس های فرقه ای از میتیر استئونن، الهه مام‌زمین آناتولی، در این مکان کشف شده است. در خلال کاوش های صورت گرفته پیرامون معبد زئوس، لایه های سکونت مربوط به هزاره سوم کشف شد. این معبد به آوازه‌ی این شهر در دوران باستان کمک شایانی کرد و امروزه از بی‌نظیر‌ترین بناهای باستانی برجای مانده در آناتولی است. گمان می رود این مجتمع در آیزانوی با ترکیبی از تئاتر و استاديوم، در دنيای باستان بی مانند بوده باشد. دیگر ویرانه های مهم عبارتند از دو مجموعه حمام چشمه‌ی آب گرم (ساختمان های حمام) و دو مورد شهر مردگان.
شهر تاريخي بیرگی، ازمیر
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2012
بیرگی شهرکی در یکی از حاصلخيزترین دره های منطقه اژه است. از ازمیر 120 کیلومتر و از اودمیش 10 کیلومتر فاصله دارد. در قرن چهاردهم هنگامی که بیرگی پایتخت امیرنشین آیدین (دودمان آیدین) شد، ساختمان های مهم زیادی به این شهر افزوده گشت. بیرگی خانه های خود را که نمایانگر معماری کلاسیک سلجوقی و عثمانی هستند، حفظ نموده است. افزون بر خانه های سنتی و خیابان های سنگفرش به خوبی مرمت شده، مسجد جامع بیرگی (مسجد اولو و مسجد آیدین اوغلو محمت بیگ نیز نامیده می شود) در طرح سنتی شهری خود نمایی می کند. در سال 1312 به دستور محمت بیگ، بنیانگذار امیرنشین آیدین، تکمیل شد. تزئینات مسجد، ساخته های چوبی و کاشی کاری ها، نمونه هایی بی مانند از هنر سنتی سلجوقی هستند.
محوطه باستان شناسي لاودیکیا، دنیزلی
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2013
لاودیکیا (لاوديكيا در لایکوس یا لائودیکیا) در 7 کیلومتری دنیزلی، در نزدیک جاده اصلی منتهی به پاموک‌کاله قرار دارد. یک شهر باستانی که در کرانه رودخانه لایکوس (چوروکسو امروزی) ساخته شده است. به لطف کاوش های اخیر باستان شناسی ترکیه، شهر باستانی که روزگاری زیر آوار مدفون بود، به خوبی کاوش و نگهداری شده است. لاودیکیا در تقاطع مسیرهای مهم تجاري جای گرفته بود؛ شهري آباد که به جهت پشم سياه، خدمات بانکی و دستاوردهای پزشکی خود شهرت داشت. در اواخر دوران باستان، این شهر میزبان جامعه بزرگ یهودی بود و از آن به عنوان یکی از هفت کلیسای آسیا (یا هفت کلیسای مکاشفه) در کتاب وحی نام برده شده است. روزگاری با داشتن خیابان‌های ستون دار، تئاتر، معابد، مجلس شورا، حمام، استادیوم، چشمه ها و چندین کلیسا، شهری کلان بود.
شهر باستانی سارد و پشته های لیدیان در بین‌تپه، مانیسا
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2013
ساردیس یا سارد در دامنه کوه‌های بزداغ و بر کرانه دشت حاصلخیز رودخانه گدیز، در 80 کیلومتری شرق ازمیر، در مسیر جاده اصلی آنکارا قرار دارد. یک شهر مهم باستانی و پایتخت پادشاهی لیدیا در قرن 6 پیش از میلاد بود. مکان استراتژیک شهر، آن را به کانون ارتباط میان مناطق پس کرانه آناتولی با دریای اژه مبدل ساخته است. حاکم لیدیه، کراسوس، آخرین پادشاه لیدیه، هزینه ساخت معبد آرتمیس را پرداخت نمود که به یکی از عجایب هفتگانه جهان باستان تبدیل شد. در سال 656 پیش از میلاد، ایرانیان پادشاهی لیدی را در هم شکستند و این شهر اهمیت خود را از دست داد. سارد به عنوان ارگی بر فراز تپه که محل زندگی پادشاهان لیدیه بود، کار خود را آغاز کرد و تا شهری در پایین دست گسترش یافت که در امتداد جویبار پاکتولوس (سارت چایی کنونی) قرار دارد. این جویبار در دوران باستان به خاطر طلای آبرفتی شهرت داشت و لیدی های عصر آهن را بی‌اندازه ثروتمند نمود. یک واحد صنعتی لیدی بیرون از باروی شهر، شواهد اولیه‌ی پالایش الکتروم به طلا و نقره خالص در جهان را تائید می کند. لیدی ها تقریبا قادر بودند سکه های خالص نقره و طلا ضرب کنند و آن طور که امروزه می دانیم آنها نخستین کسانی بودند که نظام پولی را شناختند. این امر شهر را ثروتمند ساخت و عبارت "ثروتمند همچون کراسوس" را پدید آورد. این شهر باستانی امروزه در دو سوی جاده ای مدرن قرار دارد. در کنار دیگر موارد، در بخش شمالی مجتمع با‌شکوه ورزشگاه-حمام رومی و یک کنیسه وجود دارد و در بخش جنوبی معبد آرتمیس و کلیسای متصل به آن دیده می شود. سارد نیز یکی از هفت کلیسای مکاشفه است که در کتاب وحی آمده است.
چشم انداز صنعتي آیوالیک، بالیکسیر
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2017
مکان باستان شناسي پرینه، آیدین
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2018
پرینه در 65 کیلومتری غرب آیدین و تنها در فاصله 15 کیلومتر از سوکه قرار دارد. این شهر دست کم دو بار در طول تاریخ به دليل فرآیند گل و لای گرفتگی دره میاندر، مکانش تغییر کرده است. شهر کنونی در قرن چهارم پیش از میلاد برپا شد و مکان پیشین آن همچنان به عنوان یک راز در جایی زیر دره مدفون است. گرچه پرینه به اندازه میلتوس یا افسوس در ایونی اهمیت نداشت، اما میزبانی نشست های پانیونیوم امتیاز ویژه ای به شهر داد. پانیونیوم یک پرستشگاه ایونی و محل نشست اتحادیه ایونی بود. این پرستشگاه را کشیشان پرینه، که یکی از دوازده شهر تشکیل دهنده ایونی بود، اداره می کردند. بایاس، یکی از هفت فرزانه (یونانی) - فیلسوف، سیاستمدار و قانونگذار قرن 6 پیش از میلاد - وکیلی نامدار که برای توصیه های ارزشمندش شهرت داشت، در پرینه زاده شد. پرینه کنونی شهری هلینیستی است. این شهر بهترین تئاتر هلنیستی محفوظ مانده جهان بوده و معبد آتنا را در خود جای داده که به شیوه پایتئوس در ایونیا ساخته شده است، که یکی از نامی‌ترین معماران جهان باستان است. باروی شهر، آگورا، پرایتانیون و آگورا همه در شرایط بسیار مناسبی هستند. طرح مشبک شهری دقیق پرینه و سازه های معماری برجسته ای که به خوبی در طراحی گنجانده شده اند، این شهر را به یک شاهکار حقیقتا بی نظیر از معماری هلنیستی بدل ساخته است.
شهر بندری تاریخی، ازمیر
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2020
ازمیر شهری مهم در ساحل غربی ترکیه است. این شهر پس از استانبول و آنکارا سومين شهر بزرگ کشور است. در دوران باستان به نام "سمیرنا" شناخته می شد و یک بندر بزرگ بود. رشد چشمگیر آن در اواخر قرن شانزدهم آغاز شد، هنگامی که پنبه و دیگر محصولات منطقه ای، بازرگانان خارجی را به اینجا فراخواند. در اواخر قرن نوزدهم، این بندر با خطر انباشت گل و لای خلیج روبرو شد و ابتکاری بی مانند در تاریخ امپراتوری عثمانی برای انحراف رودخانه گدیز به عمل آمد. محل "سمیرنای قدیم" در دامنه کوه پاگوس (کادیفه کاله) بود، جایی که امروزه یک دژ قرن سوم پیش از میلاد در آن قرار دارد. میراث معماری غنی ازمیر در کنار دیگر موارد عبارتند از ساری کیشلا (پادگان زرد)، "خانه حکومتی استان ازمیر"، مکتب الیدادی / سلطانی ازمیر(دبیرستان ازمیر)، مسجد کوناک، سازه های بزرگ انبار مورد نیاز عملکرد بندر جدید و ترمینال کشتی فری که در سال 1884 توسط شرکت کشتی فری حمیدیه ساخته شد.
هنر غذایی، افیون
شبکه شهر‌های خلاق یونسکو
افیون، همچنین معروف به افیون کاراحیصار، به دلیل تاریخچه 8 هزار ساله خود در هنر غذایی در سال 2019 در فهرست شهر‌های خلاق یونسکو جای گرفت. این شهر در منطقه اژه واقع شده است، اما ویژگی های آب و هوایی هر دو منطقه مدیترانه و آناتولی مرکزی را به نمایش می گذارد. این شهر در سراسر تاریخ، یک محل تلاقی بوده است. زمین های حاصلخیز، که همانند فلاتی رو به سوی منطقه اژه گسترده شده، و میزبانی تمدن های گوناگون از جمله فریگی ها، لیدی ها، سلجوقیان و عثمانی ها، تنوع محصولات کشاورزی منطقه و محصولات دامی محلی، بر غذاهای شهر اثر گذاشته اند. غذاهای محلی که از تاریخ و ویژگی های جغرافیایی منطقه شکل گرفته اند، چکیده ای از آناتولی هستند. غذاهای غنی افیون اساسا بر پایه‌ی شیرینی ها و محصولات دامی است. این شهر یک زیست بوم خودکفا دارد که محصولات تولید محلی بی نظیر آن عبارتند از سوجوک (سوسیس سنتی تند)، آغزی آچیک، بوکمه، کایماک- سرشیر تهیه شده از شیر گاو‌ميش آبی- و راحت الحلقوم خامه دار ترک. در جریان مراسم تولد، عروسی، حنا‌بندان و خاک‌سپاری، بنا به سنتی محلی، بازدیدکنندگان با بزمی بی نظیر از خوراکی ها پذیرایی می شوند که معرف سنتی مهم در سرتاسر آناتولی است. به دنبال غازی آنتپ و هاتای، افیون در تلاش است تا به یک مقصد بین المللی غذا تبدیل شود که این طرح با همکاری میان فرمانداری، شهرداری، آژانس توسعه و سازمان های غیردولتی به پیش می رود.
شهر باستانی کائونوس، موغلا
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2014
هرودوت تاریخ نگار از هالیکارناسوس، از لشکرکشی ژنرال هارپاگوس علیه لیسیایی ها، کاریایی ها و کائونیان ها یاد می کند. از این عبارت در می یابیم که اگرچه کائونوس درون مرز‌های لیسیا و کاریا قرار دارد، اما جداگانه از آن یاد شده است. رودخانه کالبیز (یا دالیان) مرز میان کاریا و لیسیا بود. در آغاز كائونوس ایالتی جداگانه بود، اما بعد‌ها بخشی از كاریا و بعدا نیز بخشی از لیسیا شد. سفری کوتاه در امتداد رودخانه با قایق، شما را به مکان زیبای شهر باستانی کائونوس می رساند. بندر آگورا که در نزدیکی لنگرگاه قرار دارد، با ایوان هلنیستی و نیمفیوم، بخشی از مرکز شهر را تشکیل می دهند. کتیبه های یکی از دیوار‌های نیمفیوم، به زمان امپراتوری هادریان برمی گردد. این ها آیین نامه هایی درباره آداب بودند که ایده های خوبی درباره شرایط اقتصادی شهر در قرن دوم به دست می دهند. حمام های رومی، تئاتر و سکوی بادسنج، در تراس بالایی مشرف به شهر قرار دارند. آکروپلیس این شهر چشم انداز دلفریبی از شهر باستانی، رودخانه، خور و ساحل ایزتوزو ارائه می دهد. کائونوس مکانی است که هم از نظر اهمیت باستان شناسی و هم بوم شناسی بسیار جالب توجه است. ساحل ایزتوزو، جایی که رودخانه به دریای مدیترانه می ریزد، در منطقه ویژه حفاظت محیط زیست (همچنین سایت باستان شناسی ) کویجعیز-دالیان قرار دارد. این ساحل یکی از نقاط شناخته شده است که لاک پشت های دریایی سرگنده (کارتا کارتا) در خلال تابستان در آن تخم‌گذاری می کنند.
قلعه بودروم، موغلا
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2016
تا قرن پنجم پیش از میلاد، مایلسا پایتخت شهر کاریا بود. در قرن پنجم، پادشاهان مایلسا تصمیم گرفتند برای بهره گرفتن از تجارت دریایی که در حال رشد بود، پایتخت خود را به هالیکارناسوس جا‌‌به‌جا کنند که پایتخت شهر کاریا شد. تاریخ نگار نامی هرودوت و پادشاه ماسولوس نیز، که همسرش آرتمیس مقبره یادبودی (مقبره در هالیکارناسوس یا مقبره ماسولوس) در بزرگداشت او بنا کرد، اهل هالیکارناسوس بودند. این مقبره یکی از عجایب هفتگانه جهان باستان به شمار می رود. هنگام درگذشت ماسولوس، آرتمیس حاکم و با ایرانیان علیه یونانیان متحد شد. پس از شکست ایرانیان، اسکندر مقدونی خواهرش، ملکه آدا، را جایگزین کرد. شوالیه‌های مهمان نواز (با نام کامل، فرقه شوالیه های مهمان نواز سنت جان اورشليم) که پایگاه آن ها در جزیره رودس بود، بزرگترین دژ جنگجويان صليبي در مدیترانه را در این مکان ساختند و آن را وقف سنت پیتر کردند. آنها این قلعه را "پترونیوم" (دژ سنت پیتر) نام نهادند كه با تسلط ترک ها به "بدروم" تغییر کرد. جواد شاکر کاباآغاچلی، نویسنده و تاریخ نگار نامی ترک، که با تخلص "ماهيگيری از هالیکارناس" (هالیکارناسوس بالیکچیسی) شناخته می شود به بدروم تبعید و شیفته این شهر شد. او "سفر آبی فام"، تعطیلات دریایی با گولت (شناور چوبی ترکی) محلی و سنتی، را ابتدا به مردم ترکیه و با گذر زمان به کل جهان معرفی کرد. در اوایل دهه 1960، دژ بدروم به منزلگاه موزه‌ی باستان شناسی زیر‌آب شهر بدروم تبدیل شد که آثار یافت شده در کشتی های شکسته کشف شده در دریای اژه در همان نزدیکی را نمایش می دهد. این موزه بزرگترین موزه اختصاص یافته به باستان شناسی زیر‌آب در جهان است.
صنایع دستی و هنرهای مردمی، کوتاهیه
شبکه شهر‌های خلاق یونسکو
