ترکیه مدیترانه ای

غار کارائین، آنتالیا

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 1994

غار کارائین در 35 کیلومتری شمال آنتالیا واقع شده است. این غار یکی از شش غار دارای شواهد سکونت ماقبل تاريخ کشف شده در این منطقه است که اهمیت فعالیت انسان نخستین در این منطقه را نشان می دهد. این غار به خاطر یافته های پارينه سنگي در اینجا جذابیت دارد. کاوش ها آشکار نموده اند که سکونت در اینجا حتی از 700000 سال پیش از میلاد بوسیله انسان راست قامت آغاز شد و در تمام دوران پارینه سنگی تا اواخر دوران بیزانس پیوسته ادامه داشته است. تکه ای از استخوان سر یک نئاندرتال نیز در اینجا یافت شد که هم‌اکنون در موزه آنتالیا نمایش داده می شود. تیغه های سنگ چخماق، سنگ تراش و سر پیکان مربوط به پارینه سنگی و نوسنگی نیز کشف شد. توجه پژوهشگران به ویژه به حکاکی صورت انسان جلب شد، که از دید سبک همانند آثار فرهنگ ناتوفیان است که در خلال دوره ميانه سنگی در شامات شکوفا شد.

صومعه آلاهان، مرسین

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2000

صومعه آلاهان در 100 کیلومتری شمال سيليفكه در کوهستان تاروس قرار دارد. چشم انداز طبیعی منطقه بسیار تماشایی است و بر عظمت صومعه می افزاید. در دوران باستان، این منطقه به نام کیلیکیا شناخته می شد و دروازه های کیلیکیا (گولک پاس)مکان‌نشانی پرآوازه بود، گذرگاهی که در میان کوه های تاروس، دشت های پست کیلیکیا را به فلات آناتولی پیوند می دهد. اگرچه صومعه آلاهان در محل دروازه های کیلیکیا قرار ندارد، در حدود 100 کیلومتری در شرق، در مسیر اصلی دیگری است که دسترسی به پسکرانه مدیترانه را از گذرگاه سرتاول فراهم می کرد. این گذرگاه کوهستانی به سوی ساحل مدیترانه از راه کارامان (لاناردای باستان) در جاده قونیه (ایکونیوم باستان) قرار داشت.

دژ و کارخانه کشتی سازی آلانیا، آنتالیا

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2000

آلانیا یک شهر تفریحی نامدار در مدیترانه است که از فرودگاه آنتالیا و فرودگاه غازی‌پاشا-آلانیا قابل دسترسی است. آلانیا در مرزهای باستانی کیلیکیا جای دارد و نام باستانی آن کوراکسیون بود. از این دوره آغازین چیزهای اندکی بر جای مانده است، اما از دوره سلجوقیان چیزهای بسياری به روزگار ما رسیده است. در دوره سلجوقیان، آلانیا را "علائیه" می خواندند و به ویژه در قرن سیزدهم، شهر اصلی سلجوقیان در مدیترانه قلمداد می شد. دژ آلانیا، ارگ دوران سلجوقی مربوط به سال 1226، بر تمامی شهر احاطه دارد و اصلی ترین جاذبه تاریخی آن است. بیشتر مکان‌نشان های اصلی شهر در داخل و پیرامون قلعه دژ قرار دارند. در بخش های گوناگون منطقه دژ، کلیساهای بیزانس، مسجد و کاروانسرای سلیمانیه و باروی قدیمی شهر وجود دارد که بیشتر شبه جزیره شرقی را در‌بر دارد. نماد شهر، کیزیل کوله (برج سرخ)، یک ساختمان آجری بلندمرتبه است که در بندر و در پایین دژ قد برافراشته است. هم اکنون موزه قوم نگاری آلانیا را در خود جای داده است. ترسانه آلانیا (کارگاه کشتی سازی) که با باروی دفاعی محافظت می شود، یکی از ممتاز ترین نمونه های معماری نظامی قرون وسطی است. این کارگاه کشتی سازی به پنج دهانه تاقدار تقسيم شده است که هر یک کمانی نوک تيز با ضلع های برابر دارد و در قرن سوم میلادی ساخته شده اند.

پارک ملی گوللوک ‌داغی- ترمسوس، آنتالیا

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2000

ترمسوس شاید نه تنها در ترکیه که در سرتاسر جهان یکی از دلربا ترین و شگف انگیز ترین شهر‌های باستانی باشد. پارک ملی گوللوک ‌داغی- ترمسوس (پارک ملی کوه گوللو‌ک - ترمسوس) به زیبایی بی مانند آن می افزاید. می توانید با رانندگي کردن 35 کیلومتر از آنتالیا به سمت شمال غربی در مسیر جاده دنیزلی- ازمیر به ترمسوس بروید. نام "ترمسوس" و نام باستانی کوه گوللو‌ک (سلیموس) برگرفته از "سلیمیوس"، ایزد آناتولی است که در دوره های بعدی با نام زئوس شناخته می شد. در واقع مردم ترمسوس یادآور می شدند، "ما نه پیسیدیایی هستیم و نه لیسیایی، بلکه سلیمیانی هستیم" که به کوه مقدس خود و خدای شهر خود زئوس سلیمیوس اشاره می کردند. اسکندر مقدونی در سال 333 پس از میلاد در به تصرف در آوردن این شهر ناکام ماند و آن را به لانه عقاب تشبیه کرد. اسکندر حتی برای محاصره آن تلاش نکرد و به جای آن ترجیح داد که عبور کند. آریان نیکومدیا، تاریخ نگار درباره چگونگی دفاع نیرویی اندک از ترمسوس به دلیل استحکامات طبیعی ممتاز آن بحث می کند. از آنجا که تا همین اواخر هیچ سکونتگاه یا جاده جدیدی به شهر ختم نمی شد، بیشتر ساختمان ها، در اغلب بخش ها، دست نخورده هستند و به بازدیدکنندگان حس قوی سفر به گذشته را می دهند.

دست کم یک نیم روز برای دیدن ترمسوس ضروری است. این مکان بسیار بزرگ است و در کنار دیگر موارد شامل چهار گورستان با نمونه هایی زیبا از آرامگاه های پیسیدیایی، تئاتری با نمای بی نظیر از کوه سلیموس با ظرفیت 4000-5000 تماشاگر، مجلس شورا از دوره هلنیستی افراشته با همان قامت اصلی خود، آب انبار های شگفت انگيز و سیستم های آب، معابد، حمام ها و خیابان های ستون بندی شده. صرف نظر از چشم انداز و جنگل های شکوهمند.

ککوا، آنتالیا

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2000

ککوا به جای نام شهرک یا شهری باستانی، نام یک منطقه است. در حدود 200 کیلومتری غرب آنتالیا و 250 کیلومتری شرق فتحیه قرار دارد. ککوا مجموعه ای از جزایر زیبا و شمار زیادی خور است. در امتداد ساحل شمالی جزیره ککوا، زمین لرزه باعث شده خانه های باستانی به زیر آب شفاف بروند و یک شهر غرق شده را بسازند. شنا و غواصی در این مکان مجاز نیست؛ هر چند، می توانید ویرانه ها را از داخل یک قایق تماشا کنید. تمامی منطقه مملو از ویرانه های باستانی دوره لیسیایی است. ویرانه های شهر باستانی لیسیایی سیمنا به خور ککوا مشرف است و در زیر بارو‌های یک دژ رومی قرار دارد که میزبان یک تئاتر کوچک کنده شده درون صخره ها است. بالارفتن به سمت قله، دورنمایی از خورها، شاخابه ها، جزیره ها و قایق های تفریحی که در آب های زلال در حرکت هستند را فراهم می کند. در فاصله دور تعداد زیادی تابوت دان را می بینید که روی تپه ها پراکنده شده اند. در سوی دیگر روستای دیدنی اوچ آغیز قرار دارد که روزگاری شهر باستانی لیسیایی به نام “Theimiussa” بود - هر دو نام به معنای سه دهانه هستند که اشاره به سه دهانه ورودی به دریا دارند.

کلیسای سنت نیکلاس، دمره، آنتالیا

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2000

پروفسور جورج بین می نویسد: "در کناره غربی روستای دمره، کلیسای مشهور نیکلاس مقدس از میرا قرار دارد که در دوران گذشته مقصد زائران بود و اکنون مقصد گردشگران است." نیکلاس مقدس از میرا، بر پایه روایت، در 15 مارس 270 میلادی در پاتارا زاده شد و اسقف میرا شد. او به خاطر انجام معجزه شهرت داشت که نام "نیکلاس شگفتی ساز" را برای او به ارمغان آورد. او قدیس حامی یونان و روسیه و نیز قدیس حامی کودکان، بازرگانان، ملوانان و دانشمندان و بسیاری دیگر است. اگرچه درباره نیکلاس مقدس تاریخی اطلاع اندکی در دست است، درباره زندگی و درگذشت او در میرا تردید وجود دارد. کلیسای سنت نیکلاس در دمره یک کلیسای باستانی روم شرقی است که وقف این قدیس است و این باور وجود دارد که بر روی مدفن نیکلاس قدیس ساخته شده است. این مکان را باستان شناسان ترکیه کاوش نمودند و برای محافظت از این سازه سقفی به آن افزوده شده است. تابوت سنگی این قدیس در داخل کلیسا قرار دارد و سنگ نوشته های سیریلیک روی آن وجود دارد که در خلال بازسازی توسط روس ها در قرن نوزدهم حک شده اند. در قرن یازدهم، گروهی از بازرگانان که بخشی از بقایای این قدیس را به شهر خود، باری در ایتالیا بردند به تابوت او هتک حرمت کردند- از این رو، این قدیس را با نام "نیکلاس باری" نیز می شناسند. با این حال، سنت نیکلاس در سراسر جهان به خاطر الهام بخشی تاریخی مرتبط با "بابا نوئل" معروف است.

کلیسای سنت پل، چاه سنت پل، و محله های تاریخی پیرامونی، تارسوس

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2000

سنت پل یا پل رسول شاید یکی از مهم ترین چهره های آغازین مسیحیت باشد. پل در تارسوس، شهری در جنوب ترکیه، میان مرسین و آدانا در یک خانواده یهودی به دنیا آمد. در کتاب مقدس، از او با نام "شائول (پل) از تارسوس" یاد شده است. سنت پل یکی از مهم ترین چهره های دوران رسولان قلمداد می شود و اثر وی بر مسیحیت غربی و شرقی بسیار شگرف است. در سال 1704 ، پی. لوكاس نوشت كه كلیسایی در تارسوس وجود دارد كه توسط پل ساخته شده است و وی. لانگلوئیس در سال 1851 از تارسوس دیدن كرد و این موضوع را تأیید كرد. بر پایه روایات، قدمت کلیسای سنت پل به قرن یازدهم برمی گردد. هرچند، سازه کنونی، یک بازیلیکای بدون گنبد، به اواسط قرن نوزدهم بر می گردد. وجوه پنجره شبستان مرکزی، روزگاری تزئین های فرشتگان و تصاویر مناظر را نشان می داد. روی سقف، نقاشی های مسیح در میانه تصویر و متیو، مارک، لوقا و جان در دو طرف وجود دارد. افزون بر کلیسا، مکان های مهم دیگری مانند چاه تاریخی معروف به "چاه پل قدیس"، خیابان باستانی و دروازه کمانی روم باستان را شامل می شود.

شهرهای باستانی تمدن لیکیان، آنتالیا

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2009

شهرهای باستانی لیسیا در شبه جزیره تکه، تقریباً میان آنتالیا و فتحیه قرار دارند. در غار کارائین سکونت در حدود 700000 سال پیش از میلاد آغاز شد و تا دوران بیزانس ادامه داشت. همچنین، غار بلدیبی که مربوط به 35000 سال پیش از میلاد است، هم عصر با لاسکو و آلتامیرا در فرانسه و اسپانیا است. سکونت شهری در اینجا از عصر مفرغ (3000-1200) آغاز شده است و بهترین جلوه آن در سکونتگاه های المالی، تلوس و حاجیلار است. منابع هزاره دوم پیش از میلاد از قبیله ای به نام "لوکا" یا "لوککا" یاد می کنند و شوپیلولیوما، پادشاه هیتی از تسخیر "کشور لیسیا" در قرن 14 پیش از میلاد نام می برد. به گفته تاريخ نويسان، "لوککا" به معنای "سرزمین نور" است. در ایلیاد، هومر لیسیایی ها را، به عنوان متحدان پادشاه پریام، جنگجویانی شجاع در جنگ تروا می خواند و اینکه آنها تمام مسیر را از لیسیا، از رودخانه گردابی زانث، آمدند. امروزه، می دانیم که لیسیایی ها بومیان آناتولی بودند و با زبانی غیر یونانی به نام "لیسیایی" سخن می گفتند که مربوط با لوویان و نخستین زبان هندی‌اروپایی شناخته شده که ریشه آن در آناتولی مرکزی است، بود. لیسیایی ها تمدنی پرشکوهی را پدید آوردند که به ویژه در طراحی آرامگاه های بی مانند آنها دیده می شود. مسیر لیسیا مسیری است به طول 500 کیلومتر که از لیسیا می گذرد و در سال های اخیر محبوبیت بسیاری پیدا کرده است. در بخش غربی لیسیا، تلوس، زانث، پاتارا، پینارا و تلمسوس، در لیسیای میانی، آنتیفلوس، منطقه ککوا، آریکاندا، لیمیرا و میرا و در غرب، اولیمپوس و فاسلیس مهمترین شهر‌هایی هستند که می توان از آنها بازدید کرد. در میانه قرن 1 پیش از میلاد، اتحادیه لیسیا ایجاد شد که 23 شهر را دربر می گرفت. این دولت محلی یک فدراسیون اولیه با اصول جمهوری بود. یکی از ویژگی های شامخ این اتحادیه، نظام دولت نیابتی بود که دارای امتیازات و تعهداتی در تناسب مستقیم با دسته بندي شهر بود. نظام نمایندگان منتخب آن در جهان باستان بی مانند بود و هم در دوران باستان و هم در قرن های پس از آن مورد تحسین بود. در حقیقت، قانون اساسی ایالات متحده آمریکا از نظام نمایندگی تناسبی دولت فدرال لیسیا اثر گرفته است.

مکان باستان شناسي ساگالاسوس، بوردور

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2009

ساگالاسوس در 120 کیلومتری شمال آنتالیا و در مسیر اسپارتا جای دارد. این منطقه زیبایی ویژه ای دارد، زیرا دریاچه اغیردیر از ناحیه دریاچه های ترکیه در آن نزدیکی قرار دارد. بازدید از ساگالاسوس و اغیردیر باید بازدید از موزه باستان شناسی بوردور را نیز شامل شود که تمامی تنديس ها و برش های کتیبه های بی مانند در آن نمایش داده می شود. این مکان به لطف باستان شناسان بلژیکی که از سال 1989 کاوش های خود را در اینجا آغاز کردند، به یک مرکز بزرگ حفاری تبدیل شد. ساگالاسوس شاید تنها چشمه باستانی باشد که در آن همچنان می توان از استخرهای باستانی آب نوشید - نیمفیوم آنتونی بازسازی شده، آب نمایی یادبود است که در زمان حکومت مارکوس آئورلیوس ساخته شد. خاستگاه آناتولی این شهر به اسناد هیتی برمی گردد که به مکان کوهستانی "سالاواسا" در قرن چهاردهم پیش از میلاد اشاره دارد. این شهر در دوره هلنیستی و رومی شکوفا شد. این شهر ثروتمند‌ترین و یکی از مهم‌ترین شهر‌های پیسیدیا بود که نقشی اساسی در تاریخ پیسیدیا برعهده داشت. این شهر یک حمام عمومی (گرمابه) و ویرانه های یک شهر علیا و سفلی دارد. در شهر سفلی ویرانه های آب نما و خیابان ستون دار وجود دارد. شهر علیا یک آگورا با آب نمایی بازسازی شده از دوره امپراتوری روم، یک آرامگاه قهرمان با کتیبه‌ی 14 دختر رقصان، یک مجلس شورا؛ ماسلوم، که بازار رومی باستانی در فضای باز برای تهیه خواربار است و یک تئاتر را در بر می گیرد.

ساگالاسوس در ارتفاعات کوه‌‌های تاروس غربی قرار دارد. به خاطر ارتفاع زیاد شهر (1450-1700 متر از سطح دریا)، بازدید کنندگان ممکن است در زمستان با برف سنگین روبرو شوند. از طرف دیگر، مکانی بی نظیر برای بازدید تابستانی است، چرا که تقریبا همیشه خنکایی دلپذير دارد.

مکان باستان شناسي پرگا، آنتالیا

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2009

پرگا در حدود 20 کیلومتری شرق آنتالیا، در جاده اصلی به آلانیا قرار دارد. خاستگاه این شهر به دوران مفرغ برمی گردد. نام "Parha" در یک بشقاب با خط ميخي از عصر مفرغ نوشته شده است که دال بر توافق نامه ای در قرن سیزدهم پیش از میلاد است. این نام با "پرگه"یونانی متعاقب آن در پیوند است. باستان شناسان ترک طی 70 سال این شهر را با موفقيت کاوش کردند و موزه آنتالیا تمام یافته های شکوهمند پیدا شده در پرگا را در خود جای داده است. به لطف این کاوش های موشکافانه، این شهر تجربه شگرف و بخردانه ای به بازدیدکنندگان پیشکش می کند. تئاتر، استادیوم، باروی شهر، حمام ها، آگورا و خیابان ستون دار به شهر باستانی جان می بخشد و حس سفر به گذشته و گذر از خیابان های یک شهر زنده را به فرد می دهد. پرگا به سبب پرستش آرتمیس، که معبد او بر فراز تپه ای در بیرون از شهر قد برافراشته بود، و به افتخار او جشنواره های سالانه برپا می شد، بلند‌آوازه شد. هنگامی که از دروازه رومی متاخر وارد شهر می شوید، میدان بزرگی که برج های هلنیستی بر آن مشرف هستند، به پیشوازتان می آید. درست در سمت چپ شما، آب نمای با شکوهی به حمام ها پیوند خورده است. حمام های رومی در اینجا بهترین حمام‌های محفوظ مانده ی رومی در ترکیه هستند. می توانید در مسیر خیابان ستون دار که بسیار خوب محفوظ مانده و روزگاری گرداگرد آن مغازه بوده است، قدم بزنید. خیابان شما را به آکروپولیس می برد که چشم اندازی شکوهمند را پیشکش می کند.

مسجد اشرف اوغلو، بی‌شهیر

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2011

مسجد اشرف اغلو در بی شهیر، در 90 کیلومتری غرب قونیه و 210 کیلومتری شمال آنتالیا قرار دارد. بی شهیر، شهر اصلی در ناحیه دریاچه های ترکیه است و دریاچه بی‌شهیر سومین دریاچه بزرگ ترکیه است. بی‌شهیر پایتخت اشرفیان (یا اشرفی ها ، به ترکی اشرف اوغولاری)، یکی از امیرنشین های آناتولی بود. مسجد اشرف اوغلو به عنوان بخشی از یک مجتمع در قرن سیزدهم ساخته شد. این مجتمع، یک مسجد، آرامگاه سلیمان بیگ و یک مدرسه را در بر می گیرد. پس از هفت قرن، این مسجد همچنان برای خدمات مرسوم به کار می رود. ستون های چوبی از چوب سرو ساخته شده اند و طبق روایت شفاهی پیش از استفاده از آنها در این ساختمان، شش ماه در دریاچه بی‌شهیر خیسانده شدند. در مرکز این مسجد یک یخـــــــچال قرار دارد که تا دوران اخیر با برف کوه‌هایی در همین اطراف پر می شد. این برف مسجد را در تابستان خنک می کرد و رطوبت مورد نیاز برای سازه چوبی را فراهم می کرد. در سال 2011، این مسجد در فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو جای گرفت. توجیه های زیر برای گنجاندن آن در فهرست ارائه شد: «مسجد اشرف اغلو تمامی عناصر اصلی معماری آغازین ترکي آناتولی را در بر دارد و این ساختمان بزرگ ترین مسجد دارای ستون و سقف چوبی محفوظ مانده در جهان اسلام است.»

دژ ماموره، مرسین

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2012

دژ ماموره در مدیترانه شرقی، در 6 کیلومتری شرق آنامور و در جاده اصلی آنتالیا به مرسین قرار دارد. این دژ تا اندازه ای به خاطر این امر که مستقیم بر روی آب نهاده شده است، بسیار شگفت انگیز است. تاریخ دقیق ساخت آن مشخص نیست. هرچند، سنگ نوشته های دروازه اصلی (که اکنون ورودی اصلی بازدیدکنندگان نیست) می گوید که این بنا در قرن پانزدهم توسط ابراهیم دوم قرامان حاکم دودمان قرامانیان ساخته شده است. ساختمان کنونی نشان می دهد که این دژ بر بالای باروی دوره رومیان ساخته شده است. این دژ بسیار محفوظ مانده است و تقریباً همه برج ها، پله ها، مسجد و آب انبارها در شرایط بسیار خوبی هستند. ویرانه های یک حمام ترکی (حامام) را می توان در حیاط غربی یافت. بخش ورودی حمام تخریب شده است اما دیگر بخش ها دست نخورده باقی مانده اند.

کلیسای سنت پیر، هاتای

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2011

انطاکیه در مدیترانه شرقی، نزدیک به مرز سوریه جای دارد. شهر جدید انطاکیه، در استان هاتای، همواره میزبان فرهنگ ها و تمدن های گوناگون بوده است. انطاکیه، آنتیوکیای باستان، را حاکمان سلوکی برپا ساختند. این شهر در تاریخ آغازین مسیحیت و به ویژه برای کلیسای ارتودوکس سریانی و کلیسای ارتودوکس آنتیوکیا شهری پر اهمیت بود. روایت است که سنت پیتر، معروف به سیمئون و یکی از دوازده رسول مسیح، اولین اسقف انطاکیه بود و کلیسای انطاکیه را که همچنان به عنوان یک مکان زیارتی نقش دارد، تاسیس نمود. قدیمی ترین بخش های برجای مانده از ساختمان کلیسا مربوط به قرن چهارم یا پنجم است؛ این موارد مقداری از قطعات موزاییک کف و رد آثار نقاشی دیواری نزدیک به محراب را شامل می شود. تونل داخلی به دامنه کوه راه دارد و گمان می رود در صورت حمله و یورش ناگهانی، به عنوان مسیر بیرون رفت مسیحیان عمل کرده باشد. آبی که از صخره های اطراف بیرون می زند برای نوشیدن و غسل تعمید جمع آوری می شود؛ جریان این آب که بازدیدکنندگان می نوشیدند و جمع می کردند تا به بیماران بیمار بدهند، در نتیجه زمین لرزه های اخیر کمتر شده است. در طول اولین جنگ صلیبی در قرن یازدهم، طول کلیسا چند متری بیشتر شد. با دستور پاپ پیوس نهم، کاپوچین فراریس کلیسا را مرمت و نمای آن را در سال 1863 بازسازی کرد. امپراتور فرانسه ناپلئون سوم نیز در مرمت آن اهتمام نمود. باغ کلیسا برای صدها سال به عنوان گورستان استفاده شده است. در داخل کلیسا به ویژه در اطراف محراب، سنگ مزارهایی نیز وجود دارد. این کلیسا محل خاک سپاری تانکرد، شاهزاده جلیل، و یکی از سه مکان نهایی آرمیدن بقایای فریدریش بارباروسا، امپراتور مقدس روم است که در جنگ صلیبی سوم درگذشت.

هنر غذایی، هاتای

شبکه شهر‌های خلاق یونسکو

شبکه شهر‌های خلاق یونسکو هاتای را به عنوان شهر هنر غذایی برگزید. هاتای واقع در جنوب ترکیه، در قلب دره آمیک، دارای هویت چند فرهنگی است که میراث مکان آن در جاده باستانی ابریشم است. هاتای به عنوان دروازه ورودی جاده ابریشم به مدیترانه عمل می کرد و قرن ها مرکز تجارت ادویه بوده است. این منطقه با آب و هوای معتدل، پوشش گیاهی بسیار غنی را در خود دارد که رشد گیاهان دارویی و معطر را ممکن می سازد، صنعتی که اکنون 60٪ از تولید ناخالص داخلی هاتای را شامل می شود. شورای شهر هاتای، به همراه انجمن ها و سازمان های مردم نهاد، بسیاری از جشنواره ها و رویدادها با بن‌مایه‌ی هنر غذایی را برای ترویج فرهنگ غذایی و کشاورزی متنوع محلی، شامل نمایشگاه کشاورزی هاتای و جشنواره کنافه هاتای ترتیب می دهند. با در نظر گرفتن هنر غذایی به عنوان ابزار شمول اجتماعی، این شهر ابتکار‌های گوناگونی را با خلق فرصت های شغلی برای توانمند سازی زنان به کار می برد. افزون بر این، Down Café با پشتیبانی خوب شهرداری، در سال 2016 برای ایجاد اشتغال فراگیر اجتماعی برپا شد، که همه کارمندان آن افراد دارای معلولیت و نیز داوطلبان بودند. شهرداری کلان شهر برای حمایت و ترویج بیشتر فرهنگ های غذایی گوناگون و نیز گیاهان غنی از راه مشوق های کشاورزی و اعتباردهی خرد، مجموعه ای از سیاست ها و راهبردهایی را متعهد می شود. این شهرداری از سازمان های تخصصی مانند انجمن آشپزان و شیرینی پزان هاتای که بر تغذیه سالم، کشاورزی ارگانیک و ایمنی غذایی تمرکز دارند، پشتیبانی می کند. این شهر همچنین به منظور افزایش آگاهی از سیستم های غذایی پایدار، آموزش هایی را برای کشاورزان در زمینه درمان گیاهی، کشت پایا، کشاورزی با فن آوری پیشرفته و تنوع زیستی را ترویج می دهد.

شهر باستانی آنازاربوس، آدانا

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2014

آنازاربس (آنازاربوس) در فاصله 30 کیلومتری جنوب ناحیه کوزان در آدانا قرار دارد. این سکونت گاه در سراسر تاریخ طولانی خود نام های گوناگونی داشته است. در قرن 19 پس از میلاد، شهر آنازاربس در خلال سفر امپراتور روم آگوستوس بنیاد نهاده و با نام "قیصریه" به امپراتور پیشکش شد. امروزه، این شهر "آناوارزا" نام دارد و از آدانا به آنجا دسترسی آسان است. پس از بازدید از ویرانه های پراکنده در اطراف روستای جدید دیلک کایا، باید برای یک شیب تند آماده بود، زیرا بازدید از این قلعه قرون وسطایی در بالای تپه ارزشمند است. دورنمای دشت چکوروا که کل منطقه را به خود اختصاص داده، بسیار باشکوه است. آنازاربس بیش از 2000 سال به طور متناوب محل سکونت بوده است و آثار فرهنگی بسیاری از تمدن های مهم آناتولی مانند رومیان، بیزانس، اعراب، ارمنی ها و عثمانی ها را عرضه می کند.

شهری باستانی کوریکوس، مرسین

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2014

در امتداد خط ساحلی مدیترانه شرقی، استان مرسین سرشار از یادمان های باستانی است. شاید یکی از جذاب ترین موارد شهر باستانی کوریکوس (همچنین کوریکووس) باشد که در ترکی با نام "کیز کاله‌سی"، به معنای "قلعه دختر" شناخته می شود. این شهر باستانی در 65 کیلومتری مرسین و در راستای محور شمال شرقی و جنوب غربی قرار دارد که در شرق به الیوسا-سباسته و در غرب به گودال های جنت و جهنم می رسد. ليوي و پليني از شهری به نام "کریکوس" یاد می کنند که اين شهر بندرگاهی باستانی و مركز تجاري مهمی بوده است. ویرانه های شهر باستانی در سال های اخیر کاوش شده اند و چندین اثر تاریخی از جمله یک تئاتر کشف شده است. دو دژ قرون وسطایی، یکی در ساحل و دیگری در جزیره (کیز کالسی)، روزگاری با یک اسکله به هم پیوند داده می شدند.

تونل وسپاسیان تیتوس، آنتاکیا

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2014

تونل وسپاسیان تیتوس یک تونل آب باستانی است که در دوره رومیان ساخته شده است. این شهر در محدوده شهر باستانی سلوکیه پییریا، نزدیک روستای چولیک، در35 کیلومتری جنوب غربی آنتاکیه، شهر تاریخی آنتیوکیه واقع شده است. در آغاز دوره رومیان، انطاکیه شکوفا شد و به یکی از مهمترین بندر‌های مدیترانه شرقی بدل شد. از آنجایی که شهر در خطر سیلابی که از کوهستان جاری می شد قرار داشت و بندرگاه از گل و لای انباشه بود و از کار افتاد، امپراتور روم وسپاسیانوس (وسپاسیان) فرمان به ساخت یک سیستم انحراف آب داد. این تونل که با حفاری کوه ساخته شد، انحراف خطر سیلاب از بندر را مد نظر داشت. سیستم انحراف بر اساس بستن بستر جویبار با پوششی انحراف دهنده و انتقال جریان آب به دریا از راه کانال و تونل مصنوعی استوار بود. ساخت آن در قرن یکم میلادی آغاز شد و در قرن دوم میلادی به پایان رسید. یک سنگ نوشته در ورودی بخش نخست تونل نام های وسپاسیانوس و تیتوس را نشان می دهد و کتیبه ای دیگری در پایین‌رود کانال به نام آنتونیوس است. سیستم انحراف، که یک مسیر شکسته را نشان می دهد، از یک سد برای انحراف جریان رودخانه، یک کانال تقرب کوتاه، اولین بخش تونل، یک کانال میانجی کوتاه، بخش دوم تونل و یک کانال تخلیه طولانی تشکیل می شود.

کلیه اصحاب کهف، قهرمان‌مرعش

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2015

اصحاب کهف (هفت تن خفتگان) افسانه ای است که در اسلام و مسیحیت به خوبی شناخته شده است و الهام بخش ساختن مجتمع های بسیاری شده است. مجتمعی که در قهرمان‌مرعش وجود دارد، در کنار غاری است بر روی تپه بنسیلوس، حدود 7 کیلومتری ناحیه آفشین و 130 کیلومتری قهرمان‌مرعش. مجتمع (کلیه) از چندین ساختمان که در دوره های مختلف ساخته شده، تشکیل شده است. این کلیسا در قرن ششم میلادی ساخته شد. در دوره سلجوقی، یک مسجد، کاروانسرا و یک پادگان مستحکم به آن افزوده شد. بعد ها، در خلال امیرنشینی ذوالقدریان آناتولی، یک مدرسه (مذهبی) افزوده شد. در آغاز قرن شانزدهم، یک مسجد زنان ساخته شد. طبق افسانه ها، هفت پسر جوان و سگ آنها برای گریز از پیگرد قانونی در غاری به خواب رفتند و 300 سال بعد از خواب بیدار شدند. چندین مکان به عنوان غاری که این هفت تن خفتگان در آن خوابیده اند، شناخته شده است؛ یکی از معروف ترین آنها "غار هفت تن خفتگان" در افسوس است.

تئاتر و قنات های شهر باستانی آسپندوس، آنتالیا

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2015

شهر باستانی آسپندوس در 40 کیلومتری شرق آنتالیا و در کنار رودخانه کوپروچای قرار دارد که در دوران باستان یوریمدون نامیده می شد. رودخانه یوریمدون در دوران باستان به دلیل نبرد یوریمدون (قرن 5 پیش از میلاد) بین یونانیان و متحدان آنها در برابر خشایارشاه یکم، امپراتور پارس مشهور بود. این نبرد به عنوان نخستین نبردی که در روی خشکی و دریا روی داد، شناخته می شود. امروزه، این مکان عمدتا برای تئاتر باشکوه رومی آن شهرت دارد-نه تنها بهترین تئاتر محفوظ مانده در دوره رومیان، بلکه بهترین تئاتر طراحی شده در آن دوران. ترکان سلجوقی این تئاتر باستانی را حدود هزار سال پس از آنکه برای استفاده به عنوان کاروانسرا و کاخ ساخته شده بود، بازسازی کردند. این نوسازی موجب شد این تئاتر تقریبا دست نخورده به روزگار ما برسد. تئاتر آسپندوس تنها نمونه تئاتر باستانی است که ساختمان صحنه‌ی آن همچنان در قامت اصلی خود پا‌بر‌جاست و تنها تنديس های طاقچه های آن ناپدید شده اند. دیگر سازه های مهم عبارتند ‌از بازیلیکای بزرگ، آگورا، آب نما، قنات ها و دو سیستم سیفون بی مانند که سبب شیفتگی باستان شناسان شده است.

شهر باستانی کیبایرا ، بوردور

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2016

کیبایرا در شمال لیسیا قرار دارد و مرکز استان ناحیه سیبیراتیس، اتحاديه شهرهایی که در قرن دوم پیش از میلاد ایجاد شد، می باشد. این کنفدراسیون از چهار شهر تشکیل شد: کیبایرا، بوبن، بالبورا و اینیوندا. استرابو، جغرافیدان یونانی، مدعی بود که ساکنان کیبایرا از تبار لیدیایی ها، مردمان بومی این بخش از آسیای صغیر بودند. مشخص شده است که چهار زبان در این اتحادیه به کار می رفته است، چرا که افراد آن به زبان های لیدیایی، یونانی، پیسیدیایی و سلیمی سخن می گفتند. کیبایرا آخرین مکانی در آناتولی بود که ردپای فرهنگ لیدیایی را که در دیگر مناطق مدت ها فراموش شده بود، در آن یافت می شد. منبع مهم درآمد ساکنان کیبیرا، فلزکاری بود. این شهر از میانه قرن 1 پیش از میلاد تا زمان حکومت امپراتور گالینوس در میانه قرن سوم میلادی سکه های خود را ضرب می کرد.

مسجد ییولی مناره، آنتالیا

فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2016

مسجد ییولی مناره با کوه های برف گیر تاروس در پس زمینه آن بی شک مشهور ترین سایه نمای آنتالیا است. این مسجد در ورودی اصلی کاله ایچی، شهر قدیمی آنتالیا، جای دارد و مکان‌نشان و نمادی از این شهر است. ییولی مناره، واژه به واژه به معنای "مناره شیاردار" است و به گلدسته 38 متری اشاره دارد که با کاشی های آبی تیره تزئین شده است. مسجد اصلی در 1260 بر ویرانه های کليسای قدیمی ساخته شد. در قرن چهاردهم تخریب شد و شبستان آن با شش گنبد از نو ساخته شد. این ساختمان یکی از قدیمی ترین نمونه های مساجد چند گنبدی در آناتولی است. این مسجد به خاطر گلدسته هایش مشهور است که به دستور علاالدین کیقباد، سلطان سلجوقي که از 1220 تا 1237 حکمرانی می کرد، ساخته شد. مناره شیاردار، که مجزا و دارای هشت بخش شیاردار است، نمونه ای ممتاز از معماری ترکي آناتولی است.