ترکیه‌ی دریای سیاه
مکان ها و مسیر‌های میراث یونسکو
شهر سافران‌بولو، کارابوک
مکان میراث جهانی یونسکو 1994
سافران‌بولو، که در عصر باستان سافرام پلیس خوانده می شد، یکی از شهر‌های مهم در ناحیه باستانی پافلاگونیا بود. سافران‌بولو در منطقه غربی دریای سیاه، در 230 کیلومتری آنکارا و 10 کیلومتری کارابوک جای دارد. تقریبا چیزی از عهد باستان آن باقی نمانده است. این شهر که توقفگاه مهم کاروان ها در مسیر تجاری شرق - غرب بود، به مرکز اقتصادی این منطقه بدل شد. سافران‌بولو سه منطقه تاریخی دارد: منطقه بازار مرکز‌شهر، معروف به چوکور؛ منطقه کرانکوی؛ و باغلار یا همان تاکستان ها. چوکور (گودال) همانطور که از نام آن بر‌می آید، در بخش پایینی شهر قرار دارد و دو رودخانه آن را احاطه کرده است. این بازار را خانه های سنتی و کارگاه های صنعتگران در‌بر‌گرفته اند. مرکز این شهر معرف یک مرکز‌شهر معمول آناتولی، یا چارشی (بازار، بازار فضای باز) است. کرانکوی در گذشته یک منطقه غیر‌‌‌مسلمان بود و به سبک معماری معمول زمان خود، صنعتگران و دکان داران در بالای مغازه هایشان زندگی می کردند. خانه ها در اینجا با سنگ ساخته می شد، در حالی که خانه‌های چوکور چوبی بودند.
منطقه باغلار (تاکستان ها) عمدتا مشتمل بر خانه های مستقل، در درون باغ های بزرگ است. این منطقه در دامنه شمال غربی شهر، مشرف به جنوب، تفریحگاه تابستانی شهر بود.
خیابان های سافران‌بولو عمدتا سنگفرش هستند و خانه های قدیمی نیمه چوبی هستند که فضای بین الوارهای آن با مصالح ساختمانی مختلف پر شده است. هیچ پنجره ای رو به خیابان نیست، به شکلی که دیوارهای سنگی شبیه ادامه دیوارهای باغ هستند. اتاق ها استفاده های مختلفی داشتند و با سالن هایی به نام "سوفا" که رکن مهم خانه را تشکیل می دادند، به هم متصل بودند.
شهر سافران‌بولو یک شهر معمولی عثمانی، با ساختمان ها و خیابان های معمولی است و در طول قرن ها نقش کلیدی در تجارت کاروان ها داشت. این سکونتگاه پس از پیروزی ترک ها در قرن یازدهم به عنوان یک مرکز تجاری برپا شد و تا قرن سیزدهم به یک کاروانسرای مهم تبدیل شد. مسجد قدیمی، حمام قدیمی و مدرسه سلیمان پاشا در سال 1322 ساخته شدند.
هاتوسا: پایتخت هیتی ها، چوروم
مکان میراث جهانی یونسکو 1986
هاتوسا یا بوغازکاله امروزی در 85 کیلومتر چوروم، در دره ای حاصلخیز در آناتولی مرکزی جای دارد. این شهر پایتخت هیتی ها در هزاره دوم پیش از میلاد بود. مکان این شهر باستانی با ویرانه های معابد و کاخ ها، تندیس های یادبود و دیوارهای سترگ بارو با دروازه ها و راهرو های تشریفات، گواه این واقعیت است که این مکان روزی جایگاه یک امپراتوری بزرگ بوده است. با بررسی تبار ایزدان و الهه های نقش‌بسته بر دیوارهای پرستشگاه صخره ای روباز در یازیلی کایا، چیزهای بسیاری درباره دین مردم این امپراتوری شناخته شده است. نقش برجسته معبد هیتی ها یکی از بهترین نمونه های مجسمه نقش برجسته یادبود هیتی ها در این محل محسوب می شود. کاوش ها آشکار نموده است که این منطقه حتی از هزاره پنجم، محل سکونت بوده است. هزاران سنگ‌نبشته هیتی یافت شده، دانسته های مربوط به این دوره از زمان را دگرگون نمود. هنگامی که برای نخستین بار نسخه های هیتی خوانده شد، دانشمندان دریافتند که آنها متعلق به یک امپراتوری مهم هزاره دوم بوده اند که تا آن زمان ناشناخته مانده بود - امپراتوری که قادر به رقابت با پادشاهی مصر و آشور-بابل بود. هیتی ها در هزاره دوم سلطه داشتند، تا کادش (سوریه) پیش رفتند و در آنجا با مصری‌ها روبرو شدند. در نتیجه، نخستین پیمان صلح مکتوب جهان میان هیتی ها و مصری ها پديد آمد. یافته جالب دیگر آن بود که تقریباً تمامی ایزدان هیتی، نسخه های اولیه ایزدان یونانی هستند. برای مثال، تشوپ، ایزد آب و هوا به زئوس، ایزد یونان تبدیل شد و هبات (یا هپاتو)، همسر تشوپ پس از آن تبدیل به هرا شد. متون هیتی مرجعی برای متون مصری نیز ارائه کردند. احتمالا این شهر به ویژه در قرن های سیزدهم و چهاردهم پیش از میلاد شکوفا بوده است و بیشتر بناهای یادبودی که امروز می بینیم مربوط به این دوره هستند. هاتوسا مانند تروا، و تقریباً تمامی سکونتگاه های آناتولی عصر مفرغ، متروک ماند و پس از قرن دوازدهم پیش از میلاد دیگر هرگز رونق خود را باز نیافت.
امروزه، بازدیدکنندگان می توانند هاتوسا را در دو بخش بازدید کنند: یازیلی کایا، پرستشگاه صخره ای روباز هیتی ها و خود شهر. پرستشگاه صخره ای یازیلی کایا بی مانند است و بزرگ ترین پرستشگاه روباز در این دوره است. با ورود به پرستشگاه، شالوده یک مجموعه ساختمانی را می بینید که ادارات مسئول نگهداری از پرستشگاه بوده اند. در ادامه مسیر، نقش برجسته های روی سطح صخره ها پدیدار می شوند. در سمت چپ، همگی ایزدان مرد و در سمت راست الهه های زن قرار دارند. همگی در حال نزدیک شدن به صحن اصلی هستند، جایی که تشوپ و همسرش هبات، ایستاده بر شیرهای کوهی، باهم ملاقات می کنند. کمی دورتر درست در سمت راست، نقش برجسته‌ی پادشاه هیتی تادهالیا، که عهده دار ساخت این پرستشگاه بود، جای دارد. در اتاق دوم، نقش برجسته 12 ایزد هیتی از جهان مردگان وجود دارد؛ نرگال، "ایزد شمشیر" ؛ و پادشاه تادهالیا که شارروما‌ی ایزد، پسر تشوپ و هبات، او را در آغوش کشيده اند. شاید این اتاق با مراسم خاک سپاری تادهالیا مرتبط باشد.
دیگر یادمان‌های مهم در هاتوسا عبارت است از معبد بزرگ، دروازه شیر، دروازه اسفینکس، دروازه پادشاه، یركاپی (در زبان ترکی "دروازه ای درون زمین") خندق و تونل، اتاق های خاک سپاری، دژ فریگی ها و باروی تقویت شده. دیدن موزه های بوغازکاله و چوروم، چیزهای زیادی به بازدید شما می افزاید.
صومعه سوملا (صومعه مريم باکره)، ترابزون
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2020
صومعه سوملا، صومعه ارتودوکس یونانی وقف مریم مقدس، در 35 کیلومتری جنوب ترابزون و 8 کیلومتری شهر ماچکا جای دارد. ساخت صومعه در کوه‌های پونتیک در سال 385 میلادی آغاز شد و تا قرن نوزدهم ادامه یافت. بر پایه‌ی یک نظریه، این صومعه را راهبان آتنی، بارنابا و برادرزاده اش سفرونیوس، برپا کردند. صومعه به خاطر نگاره مریم مقدس شهرت یافت که گمان می رود لوقای رسول آن را نقاشی کرده باشد. اقدامات بازسازی و نگهداری اخیر، بازدید از این صومعه باشکوه را بسیار آسان نموده است. پارک ملی آلتین دره، محلی که صومعه در آن جای دارد، بر زیبایی چشم انداز افزوده است.
مسجد محمود بیگ، کاستامونو
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2014
مسجد محمود بیگ، مربوط به قرن چهاردهم، در روستای تاریخی کاسابا در 18 کیلومتری کاستامونو قرار دارد. این مکان توسط محمود بیگ در سال 1366 در جریان حکومت امیرنشین جانداری (بیگلربیگی جاندار اوغوللاری که با نام اسفندیاریان هم شناخته می شوند) ساخته شد. مسجد محمود بیگ، یکی از اندک مساجد چوبی است که از دوره های آغازین تا امروز بر‌جای مانده است. این مسجد از آن جهت بی همتاست که در ساخت آن جز در محراب (منبر) از هیچ سیمانی استفاده نشده است. سقف نیز بدون استفاده از هر نوع فلزی ساخته شده است. در نتیجه، به نام "چیوی سیز جامی" یعنی "مسجد بدون میخ" نیز شناخته می شود. این مسجد یکی از نخستين مسجدهای آناتولی با ستون و سقف چوبی است.
شهر صنفی تاریخی مودورنو، بولو
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2015
مودورنو یک شهرک دیدنی در منطقه غربی دریای سیاه، در 50 کیلومتری جنوب بولو است. خانه های سنتی از فاخر‌ترین نمونه های بر‌جای مانده معماری عثمانی هستند و صنعتگران این شهر همچنان سنت 700 ساله صنف خود را حفظ می کنند. مودورنو بعنوان یک قطب تجاری و نظامی در محل تلاقی مسیر‌های تجاری مهم از جمله جاده ابریشم توسعه یافت و در دوران عثمانی به عنوان مرکز مهم فرهنگی فرقه آخی پدیدار شد. فرقه آخی در اوایل قرن سیزدهم توسط آخی اوران بنیاد نهاده شد. این فرقه یک نظام صنفی و یک سازمان همبستگی بازرگانان برپايه‌ی فلسفه بردباری و تقسیم منصفانه ثروت بود. فضای بي بدیل و طبیعت بکر مودورنو و تاریخ دیرپا و سبک زندگی مردم محلی آن که برای صدها سال محفوظ مانده، موجب شد که در سال 2015 در شبکه Cittaslow گنجانده شود.
کوه هارشنا و آرامگاه های سنگی پادشاهان پونتیک، آماسیا
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2015
تعدادی از آرامگاه های بزرگ با سنگ های برش خورده در منطقه باستانی پافلاگونیا در آماسیا، شهری دیدنی بر کرانه رودخانه یشیل‌ایرماق، جای گرفته اند. گورستان باستانی سلطنتی در دامنه جنوبی کوه هارشنا، در شمال شهر آماسیا و یشیل‌ایرماق، قرار دارد. آرامگاه های یادبود پادشاه در سازند سنگ‌های آهکی تراشیده شده اند و برای یادبود مهرداد اول (درگذشت 266 پیش از میلاد) ساخته شدند، فردی که در خلال قرن سوم پس از میلاد سلطنت می کرد و پادشاهی پونتوس را بنیاد نهاد و آماسیا (آماسیای امروزی) را به عنوان پایتخت انتخاب نمود. این آرامگاه ها همواره مورد توجه بوده اند و این منطقه به نام"دره شاهان" نیز شناخته می شود. پنج آرامگاه شاهی در اینجا جای دارد و نه مورد دیگر در داخل دژ آماسیا بر دامنه کوه هارشنا قرار دارد. آرامگاه های سنگی پادشاهان، که درون آن حجره های بزرگ با گور‌‌های سنگی وجود دارد، از جمله بزرگترین آرامگاه های سنگی آناتولی هستند و به خاطر ابعاد بسیار بزرگ، نمونه های بسیار خوبی از این سنت قلمداد می شوند- ارتفاع آنها به 8 تا 15 متر می رسد. در نتیجه مکان مرتفع ورودی های اتاق گورها، در عمل تنها با نردبان قابل دسترسی هستند.
تالاب دلتا و پناهگاه پرندگان قزل‌ایرماق، سامسون
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2016
قزل‌ایرماق (به معنای رودخانه قرمز) را در عهد باستان "رود هالیس" می خواندند. پس از آنکه هاتوسا پایتخت هیتی ها شد، ناحیه ای که با پیچ رودخانه قزل‌ایرماق احاطه شده را هسته امپراتوری هیتی ها می دانستند. قزل‌ایرماق طولانی‌ترین رودخانه در ترکیه به درازای 1355 کیلومتر است. این رودخانه در نزدیکی سامسون با پیچ عظیمی به درياي سياه می ریزد. تالاب دلتای قزل‌ایرماق، بزرگترین تالاب در دریای سیاه است و یکی از مهم ترین مکان های مشمول کنوانسیون رامسر در کشور است. مکان های مشمول کنوانسیون رامسر -مطابق با تعریف کنوانسيون رامسر راجع به تالاب هایی با اهمیت بین‌المللی به ویژه زيستگاه پرندگان آبی- تالاب هایی با اهمیت بین‌المللی هستند.
پل ژوستینین، ساکاریا
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2018
پل ژوستینین، یا پل سانگاریوس، در 5 کیلومتری از آداپازاری، پايتخت استان ساکاریا واقع شده است. این پل رومی که به طرز شگفت انگیزی محفوظ مانده، توسط ژوستینیان اول، امپراتور روم شرقی ساخته شد که به دنبال بهبود ارتباطات میان قسطنطنیه و استان‌های شرقی بود. این پل بر روی رودخانه ساکاریا گسترده است که در عهد باستان به رودخانه سانگاریوس شهرت داشت. این پل نمونه بسیار خوبی از مهارت فنی و معماری روم قدیم است.
پارک طبیعت غار باللیجا، توکات
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2019
غار باللیجا در 6 کیلومتری جنوب شرقی شهرک پازار، در استان توکات قرار دارد. این غار، غاری سنگواره ای است و درازای کلی آن 70 متر است. نخستين بخش در مسیر شمال شرق-جنوب غرب، راهرویی است که به فضایی باز با یک برکه می رسد. در طبقه نخست شامل "تالار استالاکتیت و استلاگميت" و در طبقه دوم "تالار سنگواره و "تالار خفاش" است. "تالار شکوهمند" در طبقه سوم با وجود سه تالار مجاور شکل گرفته است: "تالار قارچ"، "تالار ستون" و "تالار جدید". دسته های خفاش کوتوله عادی در بخش های مختلف غار زندگي می کنند. رنگ های گوناگون درون این غار خیره کننده اند و هوای تصفیه شده آن سرشار از اکسيژن است.
ایستگاه ها و استحکامات تجاري در مسیر‌های تجاري جنوایی، از مديترانه تا دريای سیاه
فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو 2020
جنوایی ها در فاصله قرن های یازدهم تا پانزدهم مکان های تجاری و دژهای زیادی را در امتداد مديترانه و دریای سیاه ایجاد کردند. دژهای یوروس، آماسرا، سینوپ، آکچاکوجا، فوچا از نمونه هایی هستند که امروزه می توان دید. برج گالاتا در استانبول شاید معروف ترین قلعه جنوایی باشد. دژ چشمه و دژ جزيره گورجین آدا در کوش‌آداسی نیز در وضعیت بسیار خوبی قرار دارند.
